Umumi Müfettislikler 1927-1952

Umumi Müfettisliklerin 1952 yilinda yürürlüktan kaldirilmasi icin hazirlanan yasa gerekcesinde, bu uygulamaya Hindistan Genel Valiligine benzer bir idare tarzi ve kokunun hakim olduu söylenmisti. Fiilen 20 yil, hukuken 25 yil yürürlükte kalan Umumi Müfettislikler, Tek Parti döneminin özel örgütlenmelerinden biridir. Milli Sef Dönemi adli iki ciltlik eseriyle bilinen Cemil Kocak, bugün dek üzerine hemen hic calisma yapilmayan, dönemin basininda bile pek az habere rastlanabilen bu uygulama konusunda yetkin bir inceleme sunuyor. Umumi Müfettislikler, Türkiye Cumhuriyeti tarihinde olaganüstü yönetim sürecinin önemli bir halkasini olusturur. Bayindirlik hizmetleri ve iktisadi konulardan günük islere dek her konuyu güvenlik ölcütüyle degerlendiren bir siki denetimi kurumsallastirmislardir. Cemil Kocak, bu kurumsallasmayi, Osmanli yönetim zihniyetinin Cumhuriyete devreden ve süreklilik tasiyan mirasi olarak degerlendiriyor. Cumhuriyet döneminde Kürt sorununun seyrinde bu olaganüstü yönetim biciminin tasidigi özel önem biliniyor. Nitekim kurulan bes Umumi Müfettislikten ücü dogrudan dogruya bu sorunla ilgiliydi. Bunun yaninda, Trakya örneginde, Umumi Müfettislikler uygulamasi, Tek-Parti yönetiminin göc, iskan, azinliklar gibi konulara bakisina iliskin ilginc veriler sunuyor. Özetle Türkiyede devlet-toplum iliskilerinin ve yakin siyasi tarihin kavranmasi acisindan kilit önemde bir incelemeyle karsi karsiyayiz.