Türk Kültüründe Geleneksel Ayakkabi Sanati

Ku¨ltu¨rel bir nesne olarak ayakkabi insanlik tarihinin en eski giyim esyalarindan biri olarak korunma ve isinma amacli olarak kullanilmaya baslansa da, insanlarin yasam bicimi, ait oldugu dönemin sosyal, ekonomik, ku¨ltu¨rel gelismeleri hakkinda bilgi veren en önemli göstergelerden biri olarak, cagimizda ihtiyactan öte siklik, zarafet, estetik, moda araci sosyal durumstatu¨ belirleyici kodlar tasimaktadir. Tu¨m vu¨cudumuzu tasiyan ayaklarimizi korumak u¨zere, cocuklukta attigimiz ilk adimdan hayatimizin sonuna dek olmazsa olmazlarimiz arasinda olan ayakkabi ile ilgili hepimizin cocuklugumuzda biriktirdigimiz anilarimiz vardir.Tu¨m gu¨nu¨mu¨zu¨ paylastigimiz en yakin sirdasimiz ve dostumuzdur ayakkabi. Giydigimiz ayakkabilar aslinda bizi temsil eden bir kimlik gibidir. Farkli cografyalardaki bircok gelenegin merkezinde ayakkabi vardir. Kisi öldu¨gu¨nde, ayakkabilarini kapinin önu¨ne birakmak, kisinin bir daha dönmemek u¨zere gidisinin adeta göstergesidir.Kapinin önu¨ne koyulan ayakkabilar ayni zamanda ölen kisinin cinsiyetini de belirtmektedir. Ayakkabi, kadina siddet, kadin cinayetleri, ekonomik reformlar, cevre bilinci, savas karsitligi, bireysel silahlanma gibi konularda, protesto nesnesi olarak basrol almistir. Burada ayakkabi, haksizliga karsi cikisi, farkindaligi temsil eden bir simgeyesembole dönu¨smu¨stu¨r.Calismada, tarihsel su¨recte ayakkabinin gelisimi, geleneksel ayakkabi yapim asamalari ve kullanilan malzemeler, ayakkabi cesidi olarak, carik, capula, yemeni, harik, cizme, nalin, terlik, özel gu¨n ayakkabilari damat, gelin, su¨nnet cocugu ayakkabilari, meslek ayakkabilari hamam görevlileri, dans, asker, memur ayakkabilari vb., yakin dönem geleneksel ayakkabilar olarak tasniflenmis bunlar görseller ve görsellerin teknik aciklamalari ile izah edilmistir.Ayakkabi ile ilgili sözvarligi, inanis ve ritu¨eller, renk ögesi, satatu¨ ve sembol olarak ayakkabi, dini boyutuyla ayakkabi, protesto nesnesi olarak ayakkabi, deyim ve atasözlerinde ayakkabi, bu deyimlerin öyku¨su¨, siir, hikaye, tu¨rku¨, masal, roman gibi edebi tu¨rlerde ayakkabinin seru¨veni degerlendirilirken, bir dramin öyku¨su¨ olarak Tuna kiyisindaki ayakkabilar, peygamberimizin Basmak-i Serifi, Gandhinin sandaletleri, Atatu¨rku¨n ayakkabilari da ele alinmistir.Tu¨rkcenin tarihi dönemlerine ait eserlerden, sözlu¨klerden derlenen yaklasik 1200 kelimelik bir ayakkabi sözlu¨gu¨ de olusturulmustur.