Türgis Devleti

Prof. Dr. Necati Demirin bu calis¸masinda konuyu tarih bir zemine yerles¸tirebilmek ic¸in öncelikle Tu¨rgis¸lerin Ko¨ktu¨rk o¨ncesi atalarindan bahsedilmis¸tir. Daha sonra Ko¨ktu¨rk Devleti ve Bati Ko¨ktu¨rk Devleti hakkinda bilgi verilmis¸, Tu¨rgis¸ Devletini Olus¸turan Boylar, Tu¨rgis¸ Devleti ve Tu¨rgis¸ Devleti Do¨neminde Ku¨ltu¨rel Hayat konulari incelenmis¸tir.Tu¨rgis¸, Bati Ko¨ktu¨rk Devletini olus¸turan Onok boylarindan birinin adidir. Adina ilk olarak 651de C¸in kaynaklarinda, I?li Nehri c¸evresinde yas¸ayan boy olarak rastlamaktayiz. Zaman ic¸erisinde ayni dili konus¸tuklari boylari kendilerine bag?layarak devlet kurmus¸lardir. Dolayisiyla Ko¨ktu¨rk Devletinin kuruldug?u 552den itibaren tarih sahnesindedirler. Bu tarihten o¨nceye ait kayit olmadig?i ic¸in faaliyetleri bilinmemektedir. C¸in kaynaklarini yazanlar, onlari ilk olarak Al- tay Dag?larinin gu¨neybati eteklerinde go¨rmu¨s¸tu¨r. Sonra bir kismi Ebinor Go¨lu¨ c¸evresine, bir kismi da Bes¸balik yakinlarina go¨c¸mu¨s¸tu¨r.Tu¨rgis¸ Devleti, Bati Ko¨ktu¨rk Devleti yikildiktan sonra onlarin bakiyeleri tarafindan 690da Tanri Dag?lari, Yedisu ve I?li Nehri Vadisinde kurulmus¸ bir Tu¨rk devletidir. Bu devlet Onoklarin To¨lis Tu-lu kanadinda yer alan Tu¨rgis¸ boyunun o¨nderlig?inde kuruldug?u ic¸in Tu¨rgis¸ adini almis¸tir. 738de Su-lu Kag?anin o¨lu¨mu¨nden sonra ic¸ c¸atis¸malarla zayiflamaya bas¸lamis¸, birlig?ini kaybetmis¸, Kara Tu¨rgis¸ler ve Sari Tu¨rgis¸ler olarak ikiye bo¨lu¨nmu¨s¸tu¨r. Kuzeydog?uda Uygurlar ile girdig?i mu¨cadeleyi kaybeden Karluklar, o¨nce Tu¨rgis¸lerin yurduna sig?inmis¸, sonra da Tu¨rgis¸lerin yurdunu ellerinden alarak 766da Tu¨rgis¸ Devletini tamamen ortadan kaldirmis¸tir.