Tarihin Sonu mu

Körfez Savasini izleyen zamanlarda dünyamiz yogun bir Yeni Dünya Düzeni söyleminin bombardimani altina girdi. Bu bombardiman bir cok entelektüel veya popüler ilgiyi harekete gecirdi. Ilk bakista bu söylemin en önemli islevi ABDnin dünya egemenligini pekistirmekten baska bir sey olarak görünmemekle birlikte kendisine eslik eden tartismalar, bazen en derin entelektüel mevzularin bile iktidar ideolojisi acisindan ne kadar islevsel kilinabileceginin en önemli gösterisini sunuyorlardi. Nitekim, dogrudan ABDnin Körfeze müdahelesini mesrulastirma sonucu olan bu yeni dünya düzeni söylemi, Hegelin yaklasik bir yüzyil özgürlesmenin muhtemel yollarina isik tutmus diyalektigini bir anda, yine Hegelin icazetine dayanarak sona erdirmis oluyordu. Francis Fukuyamanin Tarihin Sonu tezinde gündeme getirilen, Hegelin diyalektiginin mantiksal sonuclari acisindan ihtimal disi degildi. Fukuyamanin Tarihin Sonu tezi, aslinda cok sik rastladigimiz, birlerine cennet, birilerine cehennem vaadeden bir eskatolojiden baskasina isaret etmiyordu. Birilerine cehennem, baska birilerine cennet olan bir dünyaninsa dini bir ahiret dünyasi degilse ne diyalektiginin, dolayisiyla ne de tarihinin, bitemeyecegi acik bir gercektir. Nitekim daha sonra dünyanin degisik yerlerinde bu cennet ve cehennem tevziatina yapilan itirazlarin ortaya cikardigi yeni milliyetcilik dalgalari, yasadigimiz sürecin bir tarih sonundan ziyade kalici fay hatlarina oturan ve tarihin her döneminde ortaya cikabilecek bir medeniyetler catismasina daha yakin oldugunu gösterdi. Huntingtonun Medeniyetler Catismasi tezi, bu yüzden, Fukuyamanin Tarihin Sonu tezine uygun bir cevap olarak algilanmakta gecikmedi. Daha önce Huntingtonun cevabi makalesinin dünyada ve Türkiyedeki yankilarinin bir derlemesi olarak Vadi Yayinlarinca yayimlanan, Medeniyetler Catismasini tamamlayici özelligi de olan bu derleme, Fukuyamanin makalesinin yanisira, bu makaleye dünyadan ve Türkiyeden farkli yazarlarin verdigi cevaplari iceriyor.