Sermaye ve Emperyalizm

Ekonomi teorisini uygulamaya koyanlar yaygin olarak kapitalizmi kapali, bagimsiz bir sistem olarak analiz etme egilimindedir. Bu, mantik cercevesinde savunulabilecek bir egilim degildir ve ayrica, kapitalizmin tarihine dair de yaniltici bir resim cizer. Elinizdeki kitabin amaci, bu kuramsal bakis acisina karsi cikmaktir. Burada su savi savunuyoruz Kapitalizm, kendi tarihsel kaynagi olan, etkilesime girdigi ve amaclari cercevesinde degistirdigi kapitalizm öncesi baglama her daim yerlesik kalmis ve bilfiil varolusu ve yayilisi da bu etkilesime bagli olmustur. Kitabin ilk bes bölümü, kabul gören bu teoriye odaklanip ona yönelik elestirileri sunarak metropolde bagimsiz ve kapali bir kapitalizmin mantiken imkansiz oldugunu ileri sürüyor. Daha sonraki bölümlerdeyse kapitalizmin kendinden önceki baglami ihtiyaclarina göre sekillendirirken kullandigi ve kullanmaya hala devam ettigi bazi yöntemleri tartisiyoruz. Bu, kapitalizmin tarihine yönelik alisilmis okumadan cok daha farkli bir okuma sagliyor. Tarihi bu sekilde okumayi mümkün kilan özgün kuramsal bakis acimizdir, ama bunun kapitalist sistemin her bir meselesini iceren kapsamli bir aciklama girisimi anlamina gelmesini de istemiyoruz. Insanligi özgürlestirmek icin kapitalizmin yikilmasi ancak teorik olarak kapitalizmin isleyisinin ölümcül mantigi aciga cikarilirsa ve insan özgürlügünün elde edilmesi icin kapitalizmin yikilmasi gerektigi gözler önüne serilirse söz konusu olur. Elbette bazi dönemler bu amac icin digerlerinden daha uygundur, ancak bu, ilerici ve gerici asamalar arasinda ayrim oldugunu önermekle ayni sey degildir. Bizim argümanimiz, su anki dönemin sosyalizm icin uygun oldugudur, cünkü kapitalizm henüz su anki cikmazindan kurtulmanin yolunu bulamamis gibi görünmektedir. Ayni zamanda bu cikmaza yakalandigi icin dünyanin dört bir yaninda fasist gücleri harekete gecirmektedir. Bu fasizm, 1930larin ve 1940lar basinin tekerrürü olmayacaktir, ama tekinsiz oldugu kesindir, cünkü kalicidir. Baska bir deyisle, savaslara ve ölüm kamplarina taniklik etmeyecek olsak da toplum uzun süreli bir fasistlesme dönemine girecektir ve insanligi bir tek sosyalizm kurtarabilir. Eger sol, günümüz küresellesmesi karsisindaki kararsizliginin üstesinden gelmezse ve neoliberal düzenden kopmaya, neoliberalizmi asmaya ve sosyalizme giden yolu yürümeye yönelik gündemiyle emekci halki harekete gecirmezse, insanlik kriz ve fasizmin batagindan uzun bir süre daha cikamayacaktir. Utsa Patnaik - Prabhat Patnaik