Robert Owen Sosyalizmin Öncülerinden

27 Mayis Devriminin arkasindan 1960larda, biz genclerin kendimizde gördügümüz en önemli eksiklik, sosyalist kültürdü. Buna bakip yogun bir caba icinde olduk.Istanbul Hukuk Fakültesinde bir grup asistan icinde, daha gencimiz olan Rona Aybay da cesur bir karara vardi Doktora tezi, dogrudan dogruya sosyalizm ile ilgili bir konu olmaliydi...Ve arkadasimiz, bir burs bulup Amerikaya gitti. Bir yil sonra, bir bavul, dolu notlarla dönüp geldi. Oturup o hazirliktan piril piril bir tez cikardi; ardindan da catir catir savundu.O ve bizler sevindik ve övündük. 1970 yilinda kitaplasan tezin adi Sosyalizmin Öncülerinden Robert Owen. Yasami, Eylemi, Ögretisi idi.Endüstri Devriminin ilk önce Ingilterede ortaya cikisinin nedenleri de vardir Basta, sanayinin iki ana kaynagi olan kömür ve demir madenleri orada olaganüstü zengindi.Öte yandan Ingilterede, Kara . Avrupa ülkelerinden önce ticaret serbestligi yerlesmisti Almanya ve Fransada görülen ve sanayicilerin cabalarini felce ugratan feodalizmin kötü etkilerinden, Ingiliz sosyal sistemi kurtulmus bulunuyordu.Gelisen ekonomi basini alir gider ve sonunda, Avrupa ülkeleri arasinda en genis sömürge imparatorlugunu Ingiltere kurar. Yeni bir ekonomi, yeni bir toplum yapisi ve yeni bir fikir yasami...Robert Owen iste böyle bir toplumda dünyaya gelir 1771 Bir isadami olur ve basarilar tadar. Kapitalist olarak sömürür de...Ne var ki, hayat yürüdükce ve gözlemleri zenginlestikce sorgulamaya baslar Iscilerin ve ailelerinin yasam kosullan düzeltilmelidir; üretim ve verimlilik arttirilmali ve perisan bir toplum gercekten mutlu bir sanayi toplulugu durumuna getirilmelidir.Yetmez Birey-cevre iliskileri degistirilmeli; yeni kusaklarini yetistirecek yeni bir egitim yaratilmali; bir de yeni bir hükümet anlayisina gitmelidir.Bütün bunlarin yani sira kisi olarak dürüstlügü, vicdaninin sesi ve insan sevgisi onu sosyalizme götürür. Onu gerceklestirmede bir plani vardir; kooperasyon köyleri tasarlar.Emekci siniflara seslenmektedir. Amerikada New Harmony Deneyimi nin arkasindan Ingiltereye döndügünde Owen artik isciler arasindadir; yasaminin geri kalan bölümünde, sömürüsüz insanliga inanmaktadir ve elinde isci sinifinin bayragi en öndedir...Iste Robert Owen Yasami, eylemi ve ögretisi O, cagdas sosyalizmin öncülerinden biri olarak, isci haklari, sosyal güvenlik, egitim-bilim, cocuk haklari gibi, cesitli alanlarda katkilarda bulundu ve emegi unutulmaz.Bu haklar, dünyada bir aralik emin ellerde oldu. Ne yar ki, yasadigimiz dünyada, her sey oldugu gibi bu degerler de kapitalizmin bataginda, ayaklar altinda.Yalniz Robert Owenin -yaklasik bir bucuk yüzyildan sonra- hatirlattiklari bile, bir umut sicakliginda bugün.Kitabi okurken, yüregimizin atislarini daha cok ve daha canli hissettik; ve kim bilir yiginla okur bu heyecana katilacaktir.Bunu tatmamizda, Rona Aybaya tesekkürlerimiz ise sonsuzdur.