Kücük Said Pasa

II. Abdülhamid dönemi yok olmakla karsi karsiya gelmis olan devletin yeniden canlandirilmasi icin üstün gayretlere sahne oldu. Bir taraftan gecmisten beri biriken problemler, öte yandan Devletin gücsüzlügünden istifade etmeye calisan batili devletlerin yarattigi yeni meseleler yüzünden sultan ve ricali Tanzimatin prensipleriyle devleti ayakta tutmak icin sürekli yeni receteler pesinde kostular. Sultan Abdülaziz döneminde Osmanli bürokrasisine intisap edip dönemin tecrübeli bircok devlet adaminin yaninda yetisen Said Pasanin siyasi hayati II. Abdülhamidin tahta gectigi gün basladi. Daha cocuk yasta girdigi kalemde, devlet islerinde tecrübe kazanan bir yandan da Ayasofya Medresesine devam eden Pasa kendi kendine ögrendigi Fransizca ile Avrupadaki gelismeleri de yakindan takip etme imkani buldu. Said Pasa, düsünceleri ve yasayisiyla muhafazakar bir reformcuydu. Bazi konularda gelenekci, Türkcü ve Islamci gibi davranan Said Pasa, gelisen dünya sartlari karsisinda sergiledigi tavirlari ve uygulamalariyla bir reformcu olarak da karsimiza cikar. Bu özellikleriyle II. Abdülhamidin bir gölgesi gibi calisan Said Pasa meden yasamanin temelinde egitimin yayginlastirilmasi ve adaletin esit bir sekilde dagitilmasini görmüstü. Aldigi görevlerde ihdas ettigi pek cok müessese Cumhuriyet Türkiyesi kurumlarinin da esasini teskil etmistir. Saltanati devlet olarak telakki ederken, sultanin yetkilerinin de sinirlandirilmasinin gerekliligine inanan Pasanin anayasaciligi hep tartismali oldu. Dönemin kapali kapilar ardindaki konstitüsyon mu isntitüsyon mu tartismalarinda o, tipki II. Abdülhamid gibi ikincisinden yana olmustur. Tarihin kendisini yargilamasindan korkarak, pek cok önemli meselede sorumluluk almaktan kacinan veya cesitli alternatifler ileri sürerek isin icinden siyrilmanin yollarini arayan Said Pasa, Sultan ile zaman zaman ihtilafa düsmüs ve en verimli olabilecegi dönemlerde is basindan uzaklastirilmistir. Türk siyasi hayatinin bu büyük ismi hakkinda Prof. Dr. Zekeriya Kursunun basta Osmanli arsiv kaynaklari olmak üzere yüzlerce vesikaya dayandirarak kaleme aldigi, incelikle kurgulanmis bu eser II. Abdülhamid devrine Kücük Said Pasanin biyografisinden bakiyor