Hatiralar

23 Ocak 1913 Ittihat ve Terakkinin iktidarini pekistiren Babiali Baskininin ertesinde, yeni sadrazam, Cemal Pasayi baskentin asayisini saglamasi icin Istanbul Muhafizi olarak görevlendirir.Cemal Pasa, 1919da yazdigi anilarini, memleketin umumi siyasetinde dogrudan dogruya etkili olmaya basladigi bu andan itibaren baslatmistir.Hatiralar imparatorlugu yöneten üc büyük pasanin arasindaki hassas dengelere dair ipuclari sunarken, Cemal Pasanin bas aktörü oldugu pek cok tarihi olayi ilk agizdan anlatiyorFransizlar ve Almanlarla ittifak cabalari, nüfus mübadelesi düsüncesinin dogusu, I. Dünya Savasina giris, Gazze savunmasi, Arap isyani, Suriye ve Filistinin isgaliCemal Pasa 1872-1922 1895te Harp Akademilerini bitirerek orduya katildi. 1899da Selanikte, gelecegin Talat Pasasi ile birlikte Ittihat ve Terakkinin temellerini atti. Mesrutiyetin ilaninda Istanbula giden Ittihat ve Terakki heyetine katildi. 1909da Adana valisi oldu. Balkan Savasinda cephede görev yapti. 1913te kurulan Ittihat ve Terakki hükümetinde, önce Istanbul Muhafizi, ardindan da nafia bayindirlik ve bahriye naziri oldu. Osmanli-Fransiz ittifaki icin yaptigi girisimler sonucsuz kaldi. I. Dünya Savasinda Suriye ve Filistinin güvenligini saglamak icin yörede görevlendirildi. Onun komutasi altinda Misirin isgali icin düzenlenen Kanal Harekatlari sonucsuz kaldi. Yörenin Ingiliz ve Fransiz isgaline ugramasi üzerine görevden alindi. Mondros Mütarekesinin ardindan hükümet ve parti arkadaslariyla birlikte ülkeden ayrildi. Almanya üzerinden, Ingilizlerle mücadelede destek vermek üzere Afganistana gecti. Yöredeki dengelerin degismesi üzerine Tiflise gitti. Burada Anadoluya gecmek icin calisirken, 21 Temmuz 1922de iki Ermeni komitacinin düzenledigi suikastte hayatini kaybetti; Erzurumda Karskapisi Sehitligine defnedildi.