Antakya Ortodoks Kilisesi

Antakya Ortodoks Patrikligi, Batidan gelen misyonerlerden dolayi siyasi ve idari olarak büyük bir yikima ugramistir. Misyonerlerin etkisiyle Ortodokslar arasindan devsirilen Katolik cemaat, kisa zamanda Antakya Ortodoks Rum Kilisesinin yönetimini eline gecirmistir. 1830lu yillarda Maximus III Mazlumun Antakya Katolik Rum Kilisesini kurmasina kadar da kilisede yönetim cogunlukla Katolikligi benimsemis patriklerin elinde kalmistir. 1850li yillarda üst üste ölüm hadiseleriyle sarsilan kilise, bu yillardan sonra yeniden dirilise gecmistir. Antakya Ortodoks Rum Kilisesi yüzyillarca etkisinde kaldigi Istanbul Ortodoks Rum Patrikliginin, Antakyada hatiri sayilir bir Rum cemaat kalmadigindan, kilise cemaatinin tamamini olusturan Araplar kendi patriklerini secmek ve patrikligi Araplastirabilmek amaciyla zorlu ve uzun soluklu bir mücadelenin kapisini actilar. Bu mücadelede köken itibariyle Rum olan Patriklerin ya Papaliga ya da Istanbul Rum Patrikligine biat ettikleri tespit edilmistir. Gelecekte ekümenik bir patrigin ortaya cikaracagi problemlerle ugrasmak istemeyen Osmanli Devleti, 20 Ekim 1884te kilisenin tesrifattaki adindan Ortodoks ibaresini cikararak Istanbul Rum Patrikligine indirgemek zorunda kalmistir. Bu tarihten sonra Antakya kilisesinin tesrifattaki adi ise Antakya Ortodoks Patrikligi olmustur.Yüzyillarca Rumlarin bir vassali gibi yasayan Arap metropolitler, bu degisiklikten sonra ilk defa kendilerine ait milli bir kilise kurmak ve Arap bir patrik secmek icin, o zamana kadar cemaatlerle ilgili her isin disinda kalmayi basaran Osmanli Devletini de meselenin icerisine cektiler. Sonucta Arap soyundan gelen Lazkiye Metropoliti Meletiyos Efendi, 6 Mart 1899da patrik kaymakamligina tayin edildi ve 30 Nisan 1899da da patrik secildi.Meletiyos Efendinin patrik secilmesiyle Antakya Ortodoks Patrikliginin 1720li yillarda baslayan Rum hegemonyasindan kurtulma ve millilesme süreci 1899lu yillarda tamamlanmistir.Bu calisma Osmanli Devleti ile Batili aktörler arasindaki din ve mezhep catismalari üzerinden bas gösteren rekabet ve mücadeleler hakkinda önemli ipuclari sunmaktadir.